Праект «На карце горада»
Колькі вуліц, бульвараў, праспектаў у сучасным горадзе, насельніцтва якога даўно вымяраецца сотнямі тысяч? Яны тоненькімі нітачкамі разбягаюцца ва ўсе бакі, шырокімі палотнамі імчаць да прадпрыемстваў, устаноў, музеяў і тэатраў, прыводзяць да мэты, злучаюць не толькі аб’екты, але і сэрцы людзей. За чорнымі лініямі на карце горада — непаўторная гісторыя, у іх — чалавечыя лёсы. «Веснік Магілёва» пачынае новы праект, у якім разам з вамі, паважаныя чытачы, мы прагуляемся самымі цікавымі і незвычайнымі вуліцамі абласной сталіцы.

Адны вуліцы знаёмыя нам з дзяцінства, іншыя набываюць значнасць цягам жыцця: тут хадзіў у школу, там сустрэў каханне, гэтым завулкам крочыў на першае працоўнае месца. Думаецца, любы магіляўчанін ведае вуліцы Першамайскую і Ленінскую, праспекты Міра і Шмідта, бульвары Юбілейны і Непакораных.

А вось на пытанне «як знайсці вуліцу Янкі Купалы?» большасць толькі разгублена пацісне плячыма. І тым не менш такі тапонім у Магілёве існуе. У першым выпуску праекта «На карце горада» мы раскажам пра адну з самых маленькіх вуліц абласнога цэнтра працягласцю не больш за 300 метраў.

«Наша гарадская вёска»
Непадалёк ад вуліцы Кірава, сярэдняй школы № 35 і сквера 50-годдзя абароны Магілёва размясціўся зялёны аазіс: хаты з подыхам мінулага ў абліччах, россып пярэстых кветак, салодкі водар груш і сліў… Для абсалютнай ідылічнасці карціны не хапае толькі залівістага «ку-ка-рэ-ку». У цені зялёных воблакаў прытаілася невялічкая, усяго на сем дамоў, вуліца Янкі Купалы. Мясцовыя жыхары, хоць па статусе і з’яўляюцца гараджанамі, прытрымліваюцца тыпова вясковага ладу жыцця: даглядаюць уласныя агародчыкі, за вадою ходзяць да калонкі, у якасьці вартаўнікоў трымаюць пухнатых разумных сабачак, а яшчэ сябруюць з суседзямі, збіраюцца на цёплыя, душэўныя размовы і ўсім сэрцам любяць свой сціплы астравок гісторыі ў вялікім горадзе.
Сям’я Валянціны Аверынай на вуліцы Янкі Купалы ўкаранілася ў 1950 годзе.

Я тут нарадзілася. Памятаю, як яшчэ ўся вуліца была запоўнена дамамі прыватнымі, не шматпавярховымі. Тут прайшлі дзяцінства, маладосць…
Толькі добрыя ўспаміны звязаныя з нашай вуліцай. Колькі тут было дзяцей! Мы існавалі ў сваім маленькім свеце, сябравалі сваёй кампаніяй. Здавался, што ўсе будзем доўга-доўга тут жыць, — з ценем суму ўзгадвае жанчына.

Хаце па вуліцы Янкі Купалы «абавязана прапіскаю» і магіляўчанка Аляксандра Шкутава. Дом № 3 атрымала пасля вяртання з эвакуацыі ў 1940-х яшчэ яе прабабуля. Сама ж Аляксандра лічыць гэты куток Магілёва сваёй малой радзімай: тут з’явілася на свет, сюды ж вярнулася пасля жыцця ў кватэры, каб віць сваё сямейнае гняздзечка.

Да вайны сям’я маёй прабабулі жыла на Першамайскай, пасля была эвакуацыя, а калі вярнуліся, высветлілася, што дом разбураны бомбамі. Тады маіх родных пасялілі сюды. Калі ўжо ў наш час афармлялі дакументы, убачылі архіўнае фота ўчастка. Дом стаяў першым на вуліцы, а вакол — нічога, толькі балота. Жыць у сваёй хаце — неперавершаная каштоўнасць: вуліца зялёная, квітнеючая. Да суседзяў часта прыязджаюць унукі і кажуць, што «гэта наша гарадская вёска».
Да пачатку 1970-х мікразона гучала імёнамі знакамітых літаратараў. Непадалёк знаходзяцца вуліца і завулак Гогаля. А паралельна ішла вуліца, названая імем яшчэ аднаго класіка беларускай літаратуры — Якуба Коласа. У 1973 годзе яе рассялілі. Сёння на гэтым месцы сквер 50-годдзя абароны Магілёва і шматпавярховыя дамы. Магілёўскімі «Белымі росамі», па словах мясцовых жыхароў, хутка стане і вуліца Янкі Купалы.

Мы былі наступнымі ў чарзе, з тых часоў і чакаем, — распавядае Валянціна Аверына. — Але зараз мы ўжо атрымалі лісты — узімку будуць зносіць. У сямідзясятых забаранілі прапісвацца тут, тады зноў дазволілі… і ўсё, людзям надакучыла чакаць, моладзь не пажадала тут заставацца. Суседзяў менш стала, толькі вось мы тут сябруем купкай. З аднаго боку, вельмі сумна, а з іншага — дом ужо стары, ён столькі патрабуе ўкладанняў…

Вельмі хацелася б, каб назва вуліцы засталася, яна ж носіць імя такога паэта!
Падтрымлівае жанчыну і суседка. Вуліца трывала пасялілася ў сэрцах мясцовых жыхароў, яна — захавальніца шчаслівых успамінаў.

Вуліца ў нас добрая, — дадае Алена Клепча. — Лічы, цэнтр горада, усё побач: школы, дзіцячыя садкі, крамы. Дом ёсць дом, вакол прырода, свая зямля, кветкі. Мы пасяліліся на вуліцы Янкі Купалы 40 год таму, набылі дом, вельмі спадабалася гэтае месца: здаецца, горад, але ўсё ж свая зямля.

Жыццёвыя пуцявіны класіка
Янка Купала — народны паэт Беларусі, драматург, публіцыст. Творчыя задумы аўтара ўвасабляліся ў розных жанрах літаратуры. Купала заўсёды пісаў для людзей, у яго творах гучыць голас народа. Для беларусаў паэт стаў не проста класікам, а сапраўдным сімвалам. Яго імя носяць культурныя і навучальныя ўстановы, паркі, плошчы, станцыя метрапалітэна. Памяць пра беларускага песняра захоўваюць вуліцы Беларусі і некалькіх іншых краін свету.
З сярэдзіны 1940-х гадоў такая вуліца з’явілася і ў Магілёве. Крыху раней імя паэта атрымалі сталічны тэатр, адзін з беларускіх калгасаў, бібліятэка і школа.

З нашым горадам класіка беларускай літаратуры звязалі пуцявіны лёсу. Упершыню Купала наведаў Магілёў у 1924 годзе: з творчай камандзіроўкай у складзе групы беларускіх пісьменнікаў. Узімку 1933-га беларускіх літаратараў Цішку Гартнага, Максіма Лужаніна, Андрэя Александровіча, Платона Галавача, Алеся Кучара і Янку Купалу запрасілі ў абласную сталіцу. Два дні пісьменнікі і паэты чыталі магіляўчанам свае творы на літаратурных вечарынах у Магілёўскім доме Чырвонай арміі (цяпер Палац грамадзянскіх абрадаў) і ў Магілёўскім педагагічным інстытуце.

У 1938 годзе на падмостках Магілёўскага гарадскога тэатра паказвалі спектакль Беларускага другога дзяржаўнага тэатра «У пушчах Палесся» паводле аповесці Якуба Коласа «Дрыгва». На прэм’еру завітаў сам аўтар, а таксама паэты Міхась Клімковіч (аўтар словаў гімну Беларусі) і Янка Купала. У той жа год Купала яшчэ раз пабываў у Магілёве, каб выступіць перад работнікамі Магілёўскай фабрыкі штучнага шоўку.

Горад, што раскінуўся над велічным Дняпром, увайшоў не толькі ў жыццёвую, але і ў творчую біяграфію аўтара. У пэўны перыяд паэт зацікавіўся беларускім фальклорам і задумаўся над тым, каб напісаць літаратурны твор па матывах народных паданняў і легенд. Адным з вынікаў творчых пошукаў майстра стала паэма «Магіла льва». Паэт натхніўся этнаграфічнай працай ўраджэнца Магілёва, даследчыка Паўла Шэйна. Твор стаў хрэстаматыйным: яго вывучаюць у межах школьнай праграмы, яго ведаюць на памяць.

Папулярызатары творчасці класіка
У Магілёве памятаюць і шануюць песняра. Жыхары вуліцы Янкі Купалы любяць малую радзіму, а ў ёй і творчасць паэта, а супрацоўнікі бібліятэкі-філіяла № 9, якая ў 2016 годзе атрымала імя народнага паэта Беларусі, папулярызуюць літаратурную спадчыну аўтара і знаёмяць з жыццёвым і творчым шляхам Янкі Купалы маладое пакаленне магіляўчан.

З 2017 года ў нашай бібліятэцы рэалізуецца доўгатэрміновы праект «Янка Купала — наш гонар і нацыянальная слава». Мы праводзім інтэрактыўныя мерапрыемствы, арганізуем выставы, актыўна супрацоўнічаем з арганізацыямі, якія зацікаўлены ў прасоўванні беларускай культуры і творчасці паэта. А яшчэ ў нас ёсць куток беларускай культуры «Нам засталася спадчына», дзе сабраная літаратура, прысвечаная жыццю і творчасці аўтара, — адзначае загадчык бібліятэкі Дзіна Сцельчанка.
Галіна Жмачынская працуе загадчыкам інфармацыйна-сервіснага сектару бібліятэкі-філіяла № 9 ім. Я. Купалы. З маладых гадоў жанчына натхнялася песнямі ансамбля «Песняры» на словы беларускага паэта. Аднак сапраўдным аматарам творчасці аўтара магіляўчанка стала дзевяць год таму, калі ўстанове культуры прысвоілі імя народнага паэта. Дача паэта ў Ляўках, гара Парнас на тэрыторыі Беларускай дзяржаўнай сельгасакадэміі, з якой Купала выступаў перад студэнтамі, музей у казанскім сяле Печышчы, дзе паэт знаходзіўся ў эвакуацыі, і, канешне, вуліца Янкі Купалы ў Магілёве — для Галіны, не проста аб’екты ў калекцыі падарожніка, а яшчэ адна нагода і магчымасць бліжэй пазнаёміцца з любімым аўтарам.
P.S. Спадзяемся, цяпер вы, паважаныя чытачы, не разгубіцеся, калі ў вас запытаюць, як знайсці маленькую вуліцу, названую імем вялікага паэта.